Cùng đọc bài viết dưới đây để biết tại sao Equitix cho rằng Vietnam cũng đang như anh bạn hàng xóm của mình (Trung Quốc) đang tập trung vào phát triển khối DN tư nhân và nâng cao năng lực tiêu dùng nội địa thay vì chỉ tập trung cho xuất khẩu.
Tại Trung Quốc, thành phần kinh tế tư nhân xuất hiện từ những năm 1980 và tăng trưởng nhanh chóng trong 4 thập kỷ sau đó. Cố lãnh đạo Đặng Tiểu Bình được coi là kiến trúc sư trưởng cho chính sách cải tổ và mở cửa tại đây. Từ cuối thập niên 70, nước này đã tìm cách tăng hội nhập với thế giới, thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI) và khuyến khích lĩnh vực tư nhân phát triển.
1. Giai đoạn 1978 – 1992: Cải cách mở cửa và bước đầu công nghiệp hóa
Sau khi Mao Trạch Đông qua đời năm 1976, Trung Quốc bước vào thời kỳ khó khăn với kinh tế trì trệ, sản xuất kém hiệu quả, nạn đói và tình trạng quan liêu tràn lan. Đặng Tiểu Bình đã đưa ra chính sách cải cách mạnh mẽ:
a) 1978: Hội nghị Trung ương 3 (Khóa XI) – Quyết định cải cách mở cửa
- Từ bỏ kinh tế kế hoạch tập trung, chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN.
- Thử nghiệm mô hình “Khoán sản phẩm” trong nông nghiệp, khuyến khích nông dân tự chủ sản xuất.
- Bãi bỏ công xã nhân dân, cho phép hộ gia đình canh tác tư nhân.
b) 1980 – 1984: Thành lập đặc khu kinh tế (SEZs – Specific Economic Zones)
- 4 đặc khu kinh tế được mở tại Thâm Quyến, Chu Hải, Sán Đầu, Hạ Môn để thử nghiệm cải cách.
- Đặc khu Thâm Quyến từ làng chài nghèo trở thành trung tâm công nghệ toàn cầu với GDP tăng hàng chục lần trong 30 năm.
- FDI bắt đầu đổ vào Trung Quốc, thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu.
c) 1984 – 1992: Cải cách doanh nghiệp nhà nước (SOE Reform – State-Owned Enterprise Reform)
- Trao quyền tự chủ cho doanh nghiệp nhà nước, mở rộng mô hình kinh tế tư nhân.
- Các doanh nghiệp được phép giữ lại lợi nhuận, đầu tư mở rộng thay vì nộp hết về Nhà nước.
- Xuất khẩu tăng mạnh nhờ lao động giá rẻ, thu hút các công ty đa quốc gia như Nike, Samsung, Foxconn.
Bài học cho chúng ta:
- Chấp nhận thử nghiệm mô hình mới trong các đặc khu kinh tế.
- Chuyển đổi DNNN, tạo động lực cho kinh tế tư nhân phát triển.
- Đầu tư vào sản xuất thay vì chỉ khai thác tài nguyên hay bất động sản.
2. Giai đoạn 1992 – 2001: Tăng trưởng thần kỳ và thu hút đầu tư nước ngoài
Sau những cải cách ban đầu, Trung Quốc tiếp tục đẩy mạnh phát triển kinh tế:
a) 1992: Chuyến “Nam Tuần” của Đặng Tiểu Bình
- Đặng Tiểu Bình đi khắp miền Nam Trung Quốc (Thâm Quyến, Quảng Đông) để thúc đẩy cải cách mạnh hơn.
- Thông điệp: “Cải cách là đúng đắn, phải tiếp tục làm tới cùng”, dập tắt mọi nghi ngờ về kinh tế thị trường.
- Hàng loạt tỉnh thành khác mở cửa thu hút FDI, đặc khu kinh tế lan rộng khắp Trung Quốc.
b) 1997: Khủng hoảng tài chính châu Á, Trung Quốc giữ ổn định tài chính
- Trung Quốc quyết định không phá giá đồng Nhân dân tệ (CNY), giúp ổn định dòng vốn đầu tư.
- Việt Nam khi đó bị ảnh hưởng nặng nề do phá giá VND, làm mất lòng tin của nhà đầu tư.
c) 2001: Trung Quốc gia nhập WTO – Đột phá lớn cho thương mại quốc tế
- Xuất khẩu tăng từ 250 tỷ USD (2000) lên 1.200 tỷ USD (2010).
- Doanh nghiệp Trung Quốc gia nhập chuỗi cung ứng toàn cầu, trở thành “công xưởng thế giới”.
- FDI tăng đột biến khi các tập đoàn Mỹ, châu Âu chuyển nhà máy sang Trung Quốc.
Bài học cho chúng ta:
- Ổn định tài chính vĩ mô quan trọng hơn tăng trưởng ngắn hạn.
- Gia nhập các hiệp định thương mại quốc tế là bước ngoặt lớn.
- Muốn xuất khẩu mạnh phải nâng cao năng suất, không thể chỉ dựa vào lao động giá rẻ.
3. Giai đoạn 2008-2018: Công nghệ, tiêu dùng và tái cấu trúc nền kinh tế
Sau khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008, Trung Quốc nhận ra rằng chỉ dựa vào xuất khẩu không đủ bền vững, và chuyển hướng:
a) 2013: Sáng kiến “Vành đai – Con đường” (BRI)
- Đầu tư hạ tầng ở hơn 60 quốc gia, giúp Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng kinh tế toàn cầu.
- Các công ty xây dựng, ngân hàng, công nghệ Trung Quốc hưởng lợi lớn.
b) 2015: “Made in China 2025” – Định hướng thành cường quốc công nghệ
- Chính phủ hỗ trợ các ngành công nghệ cao: AI, chip bán dẫn, xe điện, 5G.
- Các tập đoàn như Huawei, Xiaomi, BYD trở thành đối thủ của phương Tây.
c) 2018: Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung nổ ra
- Mỹ áp thuế cao với hàng Trung Quốc, buộc Trung Quốc phải tăng tiêu dùng nội địa, mở rộng thị trường nội địa.
- Xu hướng tự chủ công nghệ mạnh mẽ hơn, hạn chế phụ thuộc vào phương Tây.
Bài học cho chúng ta:
- Không thể phụ thuộc vào xuất khẩu mãi, phải xây dựng thị trường nội địa.
- Doanh nghiệp phải đầu tư công nghệ để tránh bị mắc kẹt trong chuỗi giá trị thấp.
- Phát triển ngành công nghiệp nội địa mạnh hơn để giảm lệ thuộc vào Trung Quốc.
Kết luận: Việt Nam cần làm gì để không mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình?
Trung Quốc đã trải qua những bước chuyển đổi mạnh mẽ từ 1978 đến nay, và Việt Nam có thể học hỏi:
1. Tạo ra nhiều đặc khu kinh tế thực sự hiệu quả:
- Tập trung vào sản xuất công nghệ cao, không chỉ là gia công.
- Thu hút FDI vào lĩnh vực có giá trị gia tăng cao.
2. Chuyển hướng từ bất động sản sang công nghiệp hóa:
- Giảm đầu cơ đất đai, tập trung vào sản xuất và dịch vụ.
- Chính phủ cần chính sách kiểm soát giá đất, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất.
3. Nâng cao năng suất lao động, đầu tư vào giáo dục, công nghệ:
- Không thể cạnh tranh bằng lao động giá rẻ mãi mãi.
- Cần tập trung đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, thúc đẩy R&D.
4. Hỗ trợ doanh nghiệp nội địa phát triển thương hiệu mạnh:
- Trung Quốc đã có Huawei, Xiaomi, Lenovo, còn Việt Nam cần có những thương hiệu lớn thực sự cạnh tranh.
- Chính phủ cần tạo điều kiện cho doanh nghiệp nội địa phát triển thay vì ưu tiên FDI quá mức.
5. Thúc đẩy tiêu dùng nội địa để tránh phụ thuộc quá nhiều vào xuất khẩu:
- Nếu Mỹ và châu Âu áp thuế cao như Trung Quốc đang chịu, Việt Nam sẽ chịu cú sốc lớn.
- Cần xây dựng thị trường trong nước vững mạnh, phát triển ngành tiêu dùng và công nghệ.
Kinh tế tư nhân … lên ngôi.
Nếu không có chiến lược dài hạn, Việt Nam sẽ dễ rơi vào bẫy thu nhập trung bình như Thái Lan hoặc Malaysia.
Nếu học đúng bài học từ Trung Quốc, Việt Nam có thể trở thành nền kinh tế công nghiệp mạnh mẽ như Hàn Quốc.
Buổi sáng tốt lành.
#equitix
#phunglelamhai
#Lucas
#Trung_Quốc
#Vietnam
#Kinh_tế_tư_nhân
#Cùng_nhìn_lại_lịch_sử